Holwyddoreg ar iaith. [1] – Grug Muse

 

1. Gofyniad: Pa beth yw iaith?

 

Ateb: Yn y niwl uwchben sir Fôn,

aeth dwy awyren heibio’i gilydd heb gyffwrdd a heb weld

yn nallbwynt y radar. Dyma beth yw iaith.

 

Cyfres o gamddealltwriaethau.

 

Coesau yn taro byrddau

mewn stafelloedd tywyll.

 

Ystyriwch, pe byddem ni

yn dallt ein gilydd,

be fyddai ‘na ar ôl i’w ddweud?

 

2. Gofyniad: A yw hon yn iaith?

 

Ateb: Maen nhw’n dweud ei bod hi.

Nid pawb. Mae rhai’n eu gwadu,

ei galw’n sŵn, neu rywbeth marw.

 

Rwy’n casglu pethau marw. Amonit,

penglogau adar bach a brigau’r ynn.

Hen fatris, beiros gwag. Eu rhoi

mewn bocsys sgidiau dan y gwely,

yn fath o ofergoeliaeth.

 

3. Gofyniad: Beth ddaeth cyn iaith?

 

Ateb: Nid tawelwch, na, ond sŵn. Y ffasiwn ddwndwr,

dŵr yn llifo lawr ceunentydd, gwynt mewn ‘sgyfaint,

mellt ar y mynyddoedd a rhew yn gwichian.

Mewnian bwncath, chwiban pry, curiad

esgyll cudyll uwch ben cors a sisial sglefrod môr.

 

4. Gofyniad: Beth ddaw wedi iaith?

 

Ateb: Mae iaith, medde nhw, fel gwastraff niwclear.

Wedi’r adwaith gynta’, y creu mawr, y gwres a’r dinistr,

mae’r stwff sy’n gwrthod marw. Er ei gladdu’n ddwfn,

ei alltudio o wyneb haul a gwres y sêr, mae atomau’i fod yn dal i gnoni,

yn dal i droi a throsi, hyd yn oed o’u beddau dwfn

maen nhw’n gwgu, yn gwrthod pydru.

 

[1] cynhadledd iaith llambed 2020