Edenion coll

Beth ddaeth gyntaf – arwyddion yntau geiriau?
Deuoliaeth anhyblyg ddadl gyfarwydd 
ieithyddol ein cyfnod.

Yr ateb, mae’n debyg, yw bod y ddau moddoldeb
wedi datblygu’n gymedrol -
llaw yn llaw, llais wrth lais.

Heb y barnu na’r chystadlu,
yr agweddau nawddoglyd,
nag ymdrechion i drechu’r un neu’r llall.

Ond yna daeth damcaniaeth esblygiad,
yn sgil Darwiniaeth, a’r dybiaeth
fod arwyddieithoedd yn israddol, gan ddarogan

diffyg dealltwriaeth dynoliaeth, a
dechreuai’r bwlch lledaenu, gan greu
cymunedau dieithredig, drwgdybus o’i gilydd.

Ond bu pocedi a chyfnodau
lle bu rannu’r llwyfan cyfathrebu;
yn wir, ar adegau, bu Arwyddieithoedd

yn Lingua Francaoedd: o bobl frodorol
y peithdiroedd, a’i AISL, i’r ynyswyr ‘cw
a’i MVSL, cydraddoldeb oedd eu ‘normal’.

Ond dymchwel a diflannu bu hanesion
yr Edenion hynod hyn; ac yn weddillion eu rhoddion,
daw’r ymdrechion modern am gyfiawnder,

hawliau a heddwch i fodoli, ac addoli 
yn iaith ei hunaniaethau naturiol, cydraddol
ym mhob cwr o’r Ddaear a thu hwnt.

Sara Louise Wheeler